Chương trình phục hồi chức năng sau phẩu thuật dây chằng chéo trước
Nếu bạn mới vừa trải qua ca phẫu thuật để tái tạo dây chằng chéo trước (DCCT), tài liệu này sẽ giải thích cho bạn hiểu rõ cách thức mà chương trình phục hồi chức năng phù hợp sẽ giúp bạn tối ưu hóa việc phục hồi các chức năng của khớp gối để bạn có thể trở lại các hoạt động hằng ngày và thể thao một cách an toàn.
Mục tiêu và chương trình VLTL – PHCN
1. Giai đoạn 1: Tuần 0- 2
1.1. Mục tiêu
– Bảo vệ mảnh ghép
– Giảm thiểu hậu quả của bất động
– Kiểm soát sưng phù
– Đạt hết tầm vận động duỗi gối và 90 độ gập gối
– Hướng dẫn BN về chương trình tăng tiến
1.2. Chương trình
– Nẹp: khóa duỗi khi đi lại và ngủ
– Chịu sức: chịu tùy sức với hai nạng; bắt đầu bỏ nạng từ từ (nếu được) sau 7 ngày nếu lực cơ tứ đầu tốt
– Vận động trị liệu:
+ Trượt gót trên giường/ trên tường
+ Gồng cơ tứ đầu, tam đầu
+ Di động xương bánh chè
+ Kéo dãn cơ bụng chân, cơ dép ở tư thế không chịu sức
+ Gập gối tự trợ giúp với chân lành khi ngồi thòng chân
+ Nằm sấp đưa chân ra ngoài chân giường để dùng trọng lực kéo duỗi gối
+ Tập chân thẳng giở cao với nẹp giữ duỗi gối hoàn toàn cho đến khi cơ tứ đầu đủ mạnh để giữ duỗi.
– Huấn luyện chức năng:
+ Tăng sức bền
• Tập mạnh chi trên
• Đạp xe đạp bằng chân lành
+ Cảm thụ bản thể
• Tập luyện thăng bằng: nên nền vững, mở mắt/nhắm mắt
• Ngồi quăng ném banh
2. Giai đoạn 2: Tuần 2-4
2.1. Tiêu chuẩn để tăng tiến lên giai đoạn 2:
– Gồng cơ tứ đầu tốt, chân thẳng giở cao (không nẹp) không bị gập gối
– Duỗi gối hết tầm độ
– Không có dấu hiệu viêm
2.2. Mục tiêu
– Phục hồi dáng đi bình thường
– Phục hồi hoàn toàn tầm độ khớp
– Bảo vệ mảnh ghép
– Cải thiện lực cơ, sức bền và cảm thụ bản thể để chuẩn bị cho hoạt động chức năng
2.3. Chương trình
– Chịu sức:
+ Đối với mảnh ghép gân bánh chè: tiếp tục đi với nẹp khóa duỗi, có thể tháo nẹp khi ngồi, khi ngủ và khi tập luyện
+ Đối với mảnh ghép gân cơ hamstring và mảnh ghép đồng loại: có thể bỏ nẹp khi dáng đi đã bình thường và cơ tứ đầu kiểm soát tốt
– Vận động trị liệu:
+ Đứng tấn nông, gối gập 0-30 độ
+ Đạp xe đạp tại chỗ (bắt đầu với ghế cao, kháng lực thấp)
+ Đứng nhón gót
+ Tiếp tục kéo giãn cơ tam đầu, tăng tiến lên kéo dãn cơ bắp, cơ dép ở tư thế chịu sức
+ Tiếp tục nằm sấp, thòng chân ra chân giường kéo dãn duỗi gối
– Huấn luyện chức năng:
+ Tăng sức bền:
• Đạp xe đạp 2 chân
• Tiếp tục tập mạnh chi trên
+ Bài tập Plyometrics
+ Tập luyện cơ: leo thang lầu (đi lên/xuống, đi thẳng/đi lùi)
+ Thủy trị liệu: đi/ chạy dưới nước
+ Cảm thụ bản thể:
• Tập luyện thăng bằng trên bề mặt không vững
• Đứng trên bạt nhún lò xo
• Đứng quăng và chụp banh
3. Giai đoạn 3: tuần 6 – tháng thứ 4
3.1. Tiêu chuẩn để tăng tiến lên giai đoạn 3:
– Dáng đi bình thường
– Đạt hết tầm vận động
– Lực cơ và cảm giác cảm thụ bản thể đủ để bắt đầu hoạt động chức năng
– Mảnh ghép ổn định thông qua test Lachman và KT1000.
3.2. Mục tiêu
– Cải thiện sự tự tin ở khớp gối
– Tránh căng kéo quá mức mảnh ghép
– Bảo vệ khớp chày đùi
– Tăng tiến tập mạnh cơ, sức bền và cảm thụ bản thể thể chuẩn bị cho hoạt động chức năng
3.3. Chương trình
– Vận động trị liệu:
+ Tiếp tục các bài tập linh hoạt phù hợp cho BN
+ Tập mạnh cơ với các bài tập chuỗi động đóng nâng cao (đứng tấn một chân, ngồi đẩy chân với máy)
– Huấn luyện chức năng:
+ Tăng sức bền
• Tiếp tục đạp xe, tập mạnh chi trên
• Bơi lội, chạy dưới nước
• Tập với máy bước đi trên không (elliptical stepper)
+ Bài tập Plyometrics
+ Chạy bộ: chạy thẳng, chạy vòng quanh, số 8
+ Bài tập cảm thụ bản thể:
• Nhún trên bạt nhún lò xo
• Đứng trên ván thăng bằng
• Đứng trên bề mặt không vững quăng ném banh
4. Giai đoạn 4: từ tháng thứ 4
4.1. Tiêu chuẩn để tăng tiến lên giai đoạn
– Đạt hết tầm vận động, không đau
– Không có vấn đề ở khớp chày đùi
– Lực cơ và cảm giác cảm thụ bản thể đủ để bắt đầu hoạt động chức năng
– Phẫu thuật viên cho phép bắt đầu bài tập chuỗi động đóng nâng cao
– Mảnh ghép ổn định thông qua test Lachman và KT1000.
4.2. Mục tiêu: trở lại hoàn toàn các hoạt động trước đây
4.3. Chương trình
Tiếp tục và tăng tiến chương trình tập mạnh và tập linh hoạt
5. Giai đoạn 5: Trở lại tập luyện thể thao (nếu BN là vận động viên)
5.1. Tiêu chuẩn:
– Không có phàn nàn nào về khớp chè đùi và mô mềm
– Tất cả tiêu chuẩn trở lại chơi thể thao được đáp ứng
5.2. Mục tiêu
– Trở về hoạt động thể thao an toàn
– Duy trì lực cơ, sức bền và cảm thụ bản thể
– Giải thích cho BN những giới hạn có thể có
5.3. Chương trình
– Nẹp: có thể sử dụng nẹp chức năng khi chơi thể thao trong 1-2 năm đầu để tự tin hơn về mặt tâm lý
– Vận động trị liệu:
+ Bắt đầu từ từ trở lại chương trình huấn luyện thể thao
+ Duy trì chương trình tập luyện sức mạnh và sức bền
Phòng khám Vật lý trị liệu An Tâm
