Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: chẩn đoán và điều trị bằng phương pháp vật lý trị liệu

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi vị trí bình thường trong vòng sợi chèn ép vào ống sống hay các rễ thần kinh sống. Về giải phẫu bệnh có sự đứt rách vòng sợi, về lâm sàng gây nên hội chứng thắt lưng hông điển hình.

Thoát vị đĩa đệm là một bệnh phổ biến hiện nay trong các bệnh đau lưng. Khi vòng xơ bị phá vỡ, nhân nhầy di chuyển ra phía sau đè ép lên rễ thần kinh của đốt sống và đưa tới tình trạng đau cho BN, vùng dễ bị nhất là L4, L5 và L5, S1

NHỮNG YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM

Giới tính: nam nhiều hơn nữ, thường chiếm tới 82%.( Hồ Hữu Lương (1986))

Tuổi: thường xảy ra ở lứa tuổi lao động từ 20-49 chiếm tới trên 90%.

Vị trí hay gặp: thường xảy ra ở đĩa đệm L4-L5 và L5-S1, do hai đĩa đệm này là bản lề vận động chủ yếu của cột sống.

Nghề nghiệp: đa số là những người lao động chân tay nặng nhọc.

Yếu tố chấn thương: là nguyên nhân hàng đầu (cấp tính, mạn tính và vi chấn thương)

Thoái hóa đĩa đệm: đĩa đệm có thể bị thoái hóa sinh lý (lão hóa) hay thứ phát đến một mức độ nào đó sẽ không chịu đựng được một lực chấn thương nhẹ hay một tác động của tải trọng nhẹ cũng có thể gây thoát vị đĩa đệm.

PHÂN LOẠI

Phân loại theo liên quan với dây chằng dọc sau:
Wegeber chia các thoát vị đĩa đệm thành 2 loại:

Thoát vị nằm trước dây chằng dọc sau: dây chằng dọc sau còn nguyên vẹn chưa bị rách.

Thoát vị qua dây chằng dọc sau: dây chằng dọc sau bị rách, khối thoát vị chui qua chỗ rách vào trong ống sống.

Wood chia thoát vị đĩa đệm làm 4 loại dựa trên sự tương quan giữa khối thoát vị với vòng sợi, và dây chằng dọc sau:

Loại 1: phồng đĩa đệm (normal bulge), vòng sợi chưa bị rách hết, nhân nhày vẫn còn nằm trong vòng sợi nhưng lệch vị trí.

Loại 2: lồi đĩa đệm hay dạng tiền thoát vị (protrusion), khối thoát vị đã xé rách vòng sợi nằm ở trước dây chằng dọc sau.

Loại 3: thoát vị thực thụ (extrusion), khối thoát vị đã chui qua dây chằng dọc sau, nhưng còn dính liền với phần nhân nhày nằm phía trước.

Loại 4: thoát vị đĩa đệm có mảnh rời (sequestration), là có một phần khối thoát vị tách rời khỏi phần đĩa đệm nằm trước dây chằng dọc sau, có thể di trú đến mặt sau thân đốt sống. Mảnh rời này thường nằm ngoài màng cứng, nhưng đôi khi xuyên qua màng cứng gây chèn ép tủy.

Phân loại theo Schmol
Thoát vị đĩa đệm ra sau ống sống

Thoát vị đĩa đệm ra sau – giữa (trung tâm) chủ yếu chèn ép tủy sống gây bệnh lý tủy.

Thoát vị đĩa đệm ra sau- cạnh giữa (cạnh trung tâm) chèn ép cả tủy và rễ thần kinh gây ra bệnh lý tủy rễ.

Thoát vị đĩa đệm ra sau bên phổ biến nhất chèn ép rễ thần kinh gây ra bệnh lý rễ.

Thoát vị đĩa đệm ra trước.

Thoát vị đĩa đệm vào phần xốp thân đốt.

TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG

Hoàn cảnh phát bệnh: thường xuất hiện sau một chấn thương hay gắng sức của cột sống.

Tiền sử: thường bị đau thắt lưng đau và đau thần kinh tọa tái phát nhiều lần

Tiến triển: bệnh thường phát triển theo 2 giai đoạn:

Giai đoạn đau cấp: Là giai đoạn đau lưng cấp xuất hiện sau một chấn thương hay gắng sức. Về sau mỗi khi có những gắng sức tương tự thì đau lại tái phát.

Giai đoạn chèn ép rễ: đã có những biểu hiện của kích thích hay chèn ép rễ thần kinh, xuất hiện các triệu chứng của hội chứng rễ: đau lan xuống chi dưới (ở mông, sau đùi, bắp chân, mắt cá ngoài, gót và những vùng ngón chân,, đau tăng khi đứng, đi, hắt hơi, rặn… nằm nghỉ thì đỡ đau.

CẬN LÂM SÀNG.

Chẩn đoán hình ảnh: bao gồm chụp X quang, chụp CT, chụp MRI, chụp cản quang. Các phương pháp này đều cung cấp những hình ảnh có giá trị chẩn đoán khác nhau, phục vụ việc kết luận chính xác tình trạng của bệnh nhân

Test thần kinh: phương pháp đo điện cơ xác định mức độ lan truyền của xung

CHUẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH:
Lâm sàng:
Có yếu tố chấn thương.

Đau cột sống thắt lưng lan theo rễ, dây thần kinh tọa.

Dấu hiệu Lasègue(+) cùng bên và đối bên;

Valleix test, dấu hiệu nhấn chuông.

Yếu cơ: cơ duỗi ngón chân cái (L5), cơ duỗi chung ngón (S1)

Vùng tê xác định tùy theo rễ thần kinh bị đè ép, phần nhiều mặt sau ngoài mông đùi, cẳng chân, lưng bàn chân, lòng bàn chân, các ngón chân.

Cơ chân bên đau bị teo

Biến dạng: cột sống thắt lưng vẹo, lưng phẳng hay còng (có tư thế giảm đau)

Dấu hiệu đau gia tăng khi ho, cười, hắt hơi, rặn chỉ có giá trị gợi ý

VẬT LÝ TRỊ LIỆU – PHỤC HỒI CHỨC NĂNG

Trong giai đoạn cấp tính : cho BN nằm nghỉ hoàn toàn đủ thời gian cấn thiết trên giường cứng với nệm mỏng từ 2-3 tuần, hạn chế những công việc nặng, phải thường xuyên gập duỗi, nghiêng, xoay cột sống nhiều.Trong trường hợp này không nên xoay trở BN nhiều vì BN rất đau.

Áp dụng các bài tập tại giường nhưng phải nhẹ nhàng cẩn thận như bài tập nghiêng xương chậu ra sau.

Điều trị bằng các phương pháp vật lý:

• Nhiệt trị liệu.
Thường dùng nhiệt nóng như đắp paraffin, túi chườm nóng, chiếu hồng ngoại… vào vùng thắt lưng 20-30 phút có tác dụng giảm đau, giãn cơ.

• Điện trị liệu.
Dòng điện một chiều đều: thường dùng kết hợp điện di các thuốc Novocain, Natri salicylat có tác dụng giảm đau, chống viêm.

Các dòng điện xung thấp và trung tần: Dòng Diadynamic, dòng TENS, Dòng giao thoa với 2 cặp điện cực (IF).

• Siêu âm điều trị.
Siêu âm chế độ liên tục hoặc xung vào 2 bên cột sống thắt lưng và dọc theo dây thần kinh toạ.

•Kéo giãn cột sống bằng máy thế hệ mới:

Kéo giãn cột sống là tác động cơ học vào vùng kéo nhằm làm mở rộng khoang gian đốt (với trọng lực 15-40kg, sau 20 phút, có thể kéo rộng 1-1,5mm), khôi phục lại cân bằng lực cơ của các hệ thống dây chằng. Ngoài ra còn có tác dụng lâm sàng giảm đau (do giãn cơ, giảm áp lực nội đĩa đệm, giải phóng chèn ép thần kinh). Tăng dần vận động của cột sống, khôi phục vị trí đĩa đệm, giảm các di chứng (mất đường cong sinh lý, lệch vẹo cột sống…).

Với kéo cột sống thắt lưng: bệnh nhân nằm ngửa, có thể kéo liên tục hoặc ngắt quãng. Trường hợp kéo ngắt quãng (bằng máy), nên chọn lực nền bằng 1/3 trọng lượng cơ thể, lực kéo bằng 1/2 trọng lượng cơ thể. Thời gian duy trì lực kéo từ 10-60 giây, thời gian nghỉ từ 5-20 giây. Thời gian tăng lực từ lực nền đến lực kéo (độ dốc) nhanh hay chậm cần căn cứ vào mức độ co cứng cơ của bệnh nhân. Nếu đau cấp và co cứng cơ nhiều thì độ dốc cần tăng từ từ. Thời gian kéo 1 lần từ 15-20 phút, mỗi ngày kéo một lần, mỗi đợt kéo 10-15 ngày.

Vượt qua nhiều phương pháp điều trị khác, phương pháp vật lý trị liệu giúp bệnh nhân thuận tiện trong việc điều trị để đem lại kết quả mỹ mãn, an toàn, chi phí thấp. Đa số bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng chọn điều trị bảo tồn bằng phương pháp Vật lý trị liệu sẽ phục hồi từ 80- 90% sau 4 – 5 tuần trị liệu tùy theo mức độ bệnh nặng hay nhẹ.

KẾT LUẬN:

Thoát vị đĩa điệm cột sống thắt lưng có thể biến người khỏe mạnh thành người tàn phế suốt đời nếu như không được điều trị kịp thời. Vì những mối nguy hại trên chúng ta hãy đi khám và điều trị bệnh sớm giúp bệnh mau chóng phục hồi để tránh những biến chứng không đáng tiếc xẩy ra. Để càng lâu không điều trị hoặc điều trị không đúng cách (đắp lá cây, đắp thuốc, cấy chỉ, uống thuốc nam…..) tạo điều kiện cho bệnh tiến triến nặng hơn, thời gian điều trị dài hơn, tốt nhiều tiền mà tật lại mang.

Phòng khám vật lý trị liệu An Tâm ở Hóc Môn